عکاسی مستند اجتماعی بسیار شاخه جذابیست، زیرا شما هستید که از واقعیات جامعه و مردم تصویری می سازید بر گرفته از دید شما به دنیا و جامعه و مفهومی را انتقال می دهید که از دل وقایع بر گرفته از درونتان در عکس گنجانده اید.
اگر تصمیمتان را گرفته اید تا عکاس مستند اجتماعی باشید ، به نکات زیرتوجه کنید:
- هدفتان را مشخص کنید
هدفتان را قبل از رفتن در محیط مورد نظر مشخص کنید، چون عکاسی مستند فرآیندی سریع و لحظه ای است که شما با خلاقیت و زاویه مناسب در لحظه ای طلایی ثبت می کنید. شما باید آمادگی ذهنی لازم را برای ثبت یک لحظه خیلی کوتاه داشته باشید، زیرا شاید آن لحظه هرگز تکرار نشود و دیر جنبیدن شما و آماده نبودن ذهن تان ممکن است یک لحظه واقعا مهم را از شما بگیرد و سالها حسرت از دست دادنش را بخورید.
- موضوع مورد نظرتان را کالبدشکافی کنید
قبل از اینکه دوربین به دست شوید، به این فکر کنید که کدام دغدغه اجتماعی ذهن شما را درگیر کرده، دوست دارید دوای درد کدام بخش باشید. سپس به دنبال جایی باشید که چالش مورد نظرتان بیداد میکند.قبل از اینکه انتخاب کنید سوژه و زاویه اجتماعی را انتخاب کنید به خود یادآوری کنید که عکس شما قرار است چه مشکلی را حل کند . اگر راه حلی برای هیچ مشکل اجتماعی به حساب نمی آید همان بهتر که ثبت نشود.
- راجع به فرهنگ و تاریخ مردم منطقه ی مورد نظر تحقیق کنید
پس از مشخص شدن هدف اگر برای عکاسی از مراسم بومی و مذهبی و دیگر مراسم مختص به منطقه مورد نظر می روید بهتراست تحقیق کنید. با این کار شما آگاه می شوید که چه مراسم و رویدادی را ثبت می کنید، این آگاهی به شما کمک می کند تا با درک واقعه بدانید از چه نشانه ها و المان هایی برای رساندن بهتر مفهوم در کادر خود استفاده کنید تا برای مخاطبانتان هم قابل درک باشد.
- مهارتهای اجتماعی خودتان را گسترش دهید
مهارتهای فنی عکاسی فقط یک نقش پشتیبان در عکاسی مستند دارند و مهمتر از مهارتهای فنی مهارتهای اجتماعی است که هیچ ارتباطی با دوربین ندارند. خیلی از کارهایی که برای عکاسی مستند باید انجام دهیم در حالی انجام میشوند که هنوز دوربین را بیرون نیاوردهایم. عکاسی مستند بیشتر درمورد صحبت کردن، یاد گرفتن، تحقیق و درک چیزهایی است که در اطراف شما در حال رخ دادن است.
- با سوژه وقت بگذرانید
بخشی از درک اتفاقات اطراف گذراندن وقت با سوژه است.اغلب عکاسهای خبری باید به صورت خیلی سریع عمل کنند تا رویدادهایی که با سرعت زیادی در حال رخ دادن هستند را ثبت کنند. اما در عکاسی مستند باید بیشترین استفاده را از زمان ببرید. یک پروژه عکاسی مستند میتواند روزها، هفتهها، ماهها و حتی سالها زمان ببرد. به خودتان زمان کافی بدهید تا به خوبی سوژه را بشناسید. همین صمیمیت باعث میشود عکسهای معنادار بیشتری خلق کنید.
- از المان های اطرافتان استفاده کنید
زمانی که عکسی را از زندگی شهری و روستایی، محیط کار، مناطق جنگ زده و غیره، ثبت می کنید با استفاده از المان های محیط و اطراف می توانید به عکس قدرت بیشتر دهید و مفهوم بیشتری در آن بگنجانید. شما به یک محیط روستایی رفته و قصد دارید مردم را به تصویر بکشید، اگر از مردم روستا به تنهایی عکاسی کنید فقط عکسی دارید از یک شخص با پوشش روستایی که شاید هدف شما از عکس را کاملاً انتقال ندهد و نتوانید مفهوم خودتان را به خوبی در آن بگنجانید، ولی اگر همان شخص را با المان هایی از جمله بافت دیوار، لوازم منزل و تزئینات یک خانه ی روستایی که برخواسته از مذهب، عقاید و سلایق و حتی مایحتاج است در کادر داشته باشید می توانید ذهنیتی از سبک زندگی آن منطقه به مخاطب خود انتقال دهید و مفهوم بیشتری را درعکس خود بگنجانید.
- عکس های پر محتوا بگیرید
در عکاسی مستند محتوا نقش مهمی را ایفا می کند، عکس شما حتی اگر ترکیب بندی مناسبی داشته باشد بدون محتوا نمی تواند یک عکس مستند خوب باشد.شما در لحظه پس از پیدا شدن محتوای مناسب باید ترکیب بندی کنید و تکنیک مناسب را در لحظه انتخاب و اجرا کنید. ذهن شما باید آماده باشد تا با پیدا شدن محتوا بتواند در هر محیط و هر لحظه ترکیب بندی مناسب را انجام دهد.
- یک عکاس مستند حرفه ای را الگوی خود قرار دهید
به محضی که عکاسی مستند اجتماعی را شروع کنید به سیل عظیمی از دوراهی ها و چندراهی ها برخورد میکنید که هیچ رد و نشانی از راه حلش در اینترنت و کتاب های آموزشی وجود ندارد. اینجا شما به “تجربه” نیاز دارید نه دانش تئوری . پیشنهاد من پیروی از دک مک کولین عکاس برتر مستند است .
- ابزار مناسب
همانطور که در بالا اشاره شد شما نیاز به لنز واید دارید. همچنین بهتر است لنز واید شما دارای دیافراگم بازتر باشد برای مثال f/2.8 تا اگر شرایط نوری مناسب نداشتید لحظه را از دست ندهید. با استفاده از بند های دوربین carry belt یا همان دسترسی سریع می توانید به عکس العمل خود سرعت داده تا زمان طلایی را از دست ندهید.
- نحوه نمایش موضوع
کم کم به مرحله شات نزدیک می شوید. چگونه میخواهید موضوع را به تصویر بکشید بدون آنکه هیچ ریزه کاری از قلم بیوفتد؟ برفرض این عکس را گرفتید ، فردی با عقاید و دیدگاه های متفاوت همان برداشتی را از تصویر میکند که هدف شما بوده ؟
- عکاسی مستند باید طبیعی باشد
شما برای عکاسی مستند باید به صورت روزمره داخل زندگی سوژه باشید، چندین ساعت با او صحبت کنید، به قصههای او گوش دهید، چیزی که به صورت طبیعی رخ میدهد را به تصویر بکشید. شما نباید چیزی که ارتباطی با سوژه ندارد را به تصویر بکشید. بلکه باید در کنار او باشید و لحظاتی که خیلی مهم هستند را به تصویر بکشید.
- اصل حقیقت را به تصویر بکشید
این موضوع خیلی با بخش قبلی تفاوت ندارد اما اجازه دهید بیشتر راجع به آن صحبت کنیم. فقط بودن در خانه سوژه و دیدن محیط زندگی او باعث نمیشود شما وارد روح و قلب سوژه شوید. اگر سوژه به شما نزدیک است (مانند یکی از اعضای خانواده) به این فکر کنید که کدام یک از ویژگیهای او را میخواهید به تصویر بکشید؟ هوش، آرامش، شوخ طبعی و… چیزهایی هستند که میتوانند در عکسهای شما به شدت مشخص باشند. آیا در مورد آنها چیز منحصر به فردی وجود دارد؟ شما چطور میتوانید این موضوع را به تصویر بکشید؟
- جزئیات را فراموش نکنید
وقتی که از یک نفر با انگیزه مستند عکاسی میکنید، مطمئن شوید به سه نمای کلی، فاصله متوسط و کلوزآپ فکر میکنید. منظورم این است که باید به برخی چیزها نزدیک شوید و نباید در تمام عکسها فقط صورت یا تمام بدن سوژه را به تصویر بکشید. جزئیاتی مانند روشی که قاشق را در دست میگیرند، میتواند به شدت تاثیر گذار باشد.
عکاسی مستند اجتماعی اولین بار در قرن 19 در ایالات متحده امریکا برای نمایش زندگی افراد طبقه محروم و ضعیف جامعه به وجودآمد. درواقع محوریت اصلی آن توجه عمومی به مسائل اجتماعی است.
مستند اجتماعی یعنی چیزی که از اجتماع بیرون می آید و می توان به آن استناد کرد. عکس مستند اجتماعی عکسی است با سند و مدرکی برای استناد که می توان در هر زمان به این عکسها روی کرد تا بازگویی از یک رخداد باشد. در واقع هر عکسی که از واقعیت بیرون می آید یک عکس مستند محسوب می شود، حتی عکسهای خانوادگی می توانند در این شاخه قرار گیرند، زیرا این عکس اطلاعات لازم را از جمع شدن خانواده در زمان و مکانی خاص دارد. شما با ثبت یک عکس مستند مدرکی تاریخی سیاسی و اجتماعی را به ثبت می رسانید و به غیر از این موارد مخاطب با دیدن عکس شما به فرهنگ، پوشش و سبک زندگی مردم آن منطقه در تاریخ گرفته شدن عکس آگاه می شود. شما به عنوان عکاس مستند اجتماعی آینه ای هستید برای دیدن وآگاهی و یادآوری.
مهارتهای فنی عکاسی فقط یک نقش پشتیبان در عکاسی مستند دارند و مهمتر از مهارتهای فنی مهارتهای اجتماعی است که هیچ ارتباطی با دوربین ندارند. خیلی از کارهایی که برای عکاسی مستند باید انجام دهیم در حالی انجام میشوند که هنوز دوربین را بیرون نیاوردهایم. عکاسی مستند بیشتر درمورد صحبت کردن، یاد گرفتن، تحقیق و درک چیزهایی است که در اطراف شما در حال رخ دادن است.
عکاسان مستند اجتماعی ایالات متحده با تمرکز بر سوژه هایی که نشان دهنده ی نقض حقوق بشر هستند کماکان صدرنشین این ژانر عکاسی بوده و تصاویر تاثیرگذاری را ثبت میکنند.
اگر میخواهید عکاسی مستند اجتماعی را امتحان کنید این نکته را همیشه در پیس زمینه ذهنتان روشن نگه دارید؛ عکاسی مستند در عین ارتباط قوی با مردم، شان و احترام آنها را زیر سوال نمیبرد. اگر قرار است نکته سیاهی از جامعه مثل فقر به تصویر کشیده شود، نباید شخص فقیر بعنوان قربانی نقش سوژه اصلی را بر گردن بگیرد. یکجورهایی عکاسی مستند با تحریک احساسات مخاطب و سواستفاده از آن میانه ای ندارد .
اگر مخاطب حس کند اعتماد و احساسش در راستای هدف شما بعنوان عکاس مورد استفاده قرار گرفته علاوه بر اینکه تصویر شما برایش جذاب نخواهد بود بلکه ترجیح میدهد از چند فرسخی هیچ عکس مستندی رد نشود .
اگر به دنبال ارتباط قوی و جلب اعتماد مخاطب هستید ، ذهنیت اشتباهشان را با یک عکس به چالش بکشید
میپرسید چگونه؟ رسالت یک عکاس مستند اجتماعی این است که مسیر فهم و درک مسائل اجتماعی را برای بیننده تسهیل کند. نه قرار است احساساتی به بازی گرفته شود نه قرار است بزرگنمایی ای رخ دهد .
حواستان باشد کلیشه را وارد عکاسی مستند نکنید که با بیننده کلاهتان درهم میرود .کلیات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را در یک قاب به نحوی جاسازی کنید که از سوتفاهم های ایجاد شده برای بیننده اشتباه زدایی شود . نه چیزی بیشتر و نه کمتر!
سادهترین و سریعترین حالت در تنظیمات دوربین برای عکاسی خیابانی، حالت AV یا الویت دیافراگم (aperture-priority) است. در این حالت، شما میزان دیافراگم و ایزو را تعیین کرده و دوربین سرعت شاتر را انتخاب میکند. در یک روز آفتابی میتوانید دیافراگم را بر روی f/16 و میزان ایزو را بین ۲۰۰-۴۰۰ تنظیم کنید. اگر دوربین سرعت شاتر را بیشتر از ۱/۲۰۰ نشان داد، میتوانید عکاسی کنید. در غیر این صورت با توجه به سرعت شاتر دوربین، دیافراگم و ایزو را تغییر دهید. اگر دوربین سرعت شاتر را کمتر از ۱/۸۰ نشان داد، باید بدانید که ممکن است عکس شما تار شود. البته این موضوع همیشه بد نیست و گاهی برای ایجاد افکت، میتوانید از این سرعت شاتر استفاده کنید. به هر حال برای جلوگیری از تار شدن عکسها، میزان ایزو را افزایش دهید یا دیافراگم بازتری را انتخاب کنید.
فکوس محدوده :
این فکوس عکاسی با گشودگی نسبتا کم دیافراگم ( F/16 – F/8) است که به شما اجازه داشتن یک میدان دید عمق را می دهد. یک تکنیک دیگر هم این است که حالت روی A/AV و ISO 1600-3200 و دیافراگم F/8 تنظیم باشد.
دلیل استفاده از فکوس محدوده این است که دوربین را روی اولویت دیافراگم و ISO بالا تنظیم کنید تا سرعت شاتر بیشتری را در عکاسی خیابانی داشته باشید.
بعضی ها از حالت اتوماتیک ISO هم استفاده می کنند اما باید بدانید در این حالت تنظیمات دوربین انگار همیشه با سرعت 1/250ثانیه عکاسی کند، در حالی که میخواهید بیشترین سرعت شاتر را داشته باشید.بنابراین تنظیم ISO بصورت دستی بسیار منطقی تر است.
این تنظیماتی که با آنها آشنا شدید زمانی نتیجه بخش است که نور خوبی داشته باشید مثل ساعات صبحگاهی تا عصر. اما هنگام شب اگر میخواهید سریع عکس بگیرید یا باید از لنز واید با دیافراگم ( F/2 – F/2.8 و غیره ) و ISO بالای 16000 استفاده کنید یا با یک فلش عکس بگیرید.
فکوس محدوده با لنزهای واید نتیجه بهتری را در پی دارد. مثلا یک لنز 35 میلی متری یا 28 میلی متری میتواند گزینه خوبی باشد. از 50 میلی متر هم می توانید استفاده کنید اما لنز هرچه طویل تر باشد عمق میدان کمتری خواهید داشت.
هنگامی که فوکوس و دیافراگم خود را تنظیم کردید، تنظیمات دیگر را باید چه کنید؟ شما چند انتخاب دارید. اول از همه، می توانید همه آنها را بر روی حالت دستی قرار دهید (عکاسی در مُد نوردهی Manual) و در حین کار آنها را تنظیم کنید. یا می توانید سرعت شاتر را بر روی حالت خودکار قرار دهید (دوربین در مد اولویت دیافراگم) و ایزو را به صورت دستی تنظیم کنید.
یک انتخاب خوب این است که سرعت شاتر را سریع تر از ۱/۱۲۵ ثانیه نگه دارید چون اتفاق ها در خیابان معمولا سریع رخ می دهند و آهسته تر از این مقدار ریسک ثبت لرزش دوربین و تار شدن عکس وجود دارد. البته همین مسئله در مورد وقتی که شما به صورت دستی عکاسی می کنید نیز صادق است، بهتر است که زیر ۱/۱۲۵ ثانیه نروید، اما اگر آهسته عکس می گیرید، این مسئله ممکن است برای شما متفاوت باشد.
تنظیمات دیگری که باقی مانده ایزو است. شما می توانید آن را بر روی ایزو خودکار نیز قرار دهید، اما یک سقف برای آن تعیین کنید. من فکر می کنم اکثر دوربین های مدرنی که قابل تنظیم هستند نباید با سقف ۱۶۰۰ مشکلی داشته باشند. اما باید مراقب باشید، برخی از دوربین ها ایزوی خودکار خوبی ندارند و در نور روز بر روی ایزو ۱۶۰۰ قرار خواهند گرفت.
ایزو خودکار (Auto ISO) یکی از قابلیت های بسیار خوب و مفید برخی دوربین های دیجیتال است. شما می توانید دوربین را روی مُد نوردهی دستی (M) قرار دهید و برای حفظ تعادل نوردهی ایزو را روی خودکار تنظیم کنید. البته ممکن است شرایط نوری یا تنظیمات شما (سرعت شاتر و دیافراگم) به نحوی باشد که دوربین ایزو را بیش از حد بالا ببرد که منجر به نویز در تصویر شود. اگر دوربین شما قابلیت تنظیم بیشینه (maximum) ایزو را در حالت ایزو خودکار داشته باشد، می توانید بیشترین ایزویی که مایلید دوربین از آن فراتر نرود (برای مثال ۱۶۰۰) را وارد کنید.
تنظیمات زیر به شما کمک خواهند کرد تا تمرکزتان فقط روی عکس باشد و تنها نگرانی شما این باشد که آیا شخصی در منطقه فوکوس شما هست یا نه:
دیافراگم خود را بر روی f/8 تنظیم کنید
در فاصله ابر کانونی فوکوس کنید
سرعت شاتر خودکار (مُد اولویت دیافراگم)، پایین تر از ۱/۱۲۵ ثانیه نروید
ایزوی خودکار، تنظیم کنید که بالاتر از ۱۶۰۰ نرود
یکی از نقاط قوت تنظیمات فوق انعطاف پذیری در تغییر شرایط نوری است. تصور کنید که دارید در یک ساختمان راه می روید، که از آنجا داخل تاریک تر از بیرون است، که فوق العاده آفتابی است.
اگر قرار باشد سرعت شاتر و ایزو را به صورت دستی تنظیم کنید، ممکن است یک لحظه ناب را از دست بدهید. در حالیکه دارید سرعت شاتر را تغییر می دهید، ممکن است وقت برای تغییر ایزو نداشته باشید و کنترل نوردهی را از دست بدهید. با این حال، اگر حداقل یکی از آنها خودکار باشد، این کار به صورت خودکار برای شما انجام می شود.
شما به عنوان یک عکاس خیابانی باید بتوانید با محیط اطراف خود ترکیب شوید. با ترکیب شدن در آن، شانس بهتری خواهید داشت تا مورد توجه قرار نگیرید و بتوانید لحظات کاندید را ثبت کنید. این بدین معنی است که تجهیزات شما باید کوچک و سبک باشند.
دوربین مناسب: سوال بزرگی که این روزها در مورد انتخاب دوربین مناسب عکاسی خیابانی مطرح است، در مورد انتخاب بین دوربین های DSLR یا بدون آینه است. توصیه ما برای عکاسی خیابانی، دومی است. استفاده از دوربین DSLR هیچ اشکالی ندارد، اگر این چیزی است که ترجیح می دهید یا در حال حاضر دارید. اما دوربین های بدون آینه کوچکترند و وزن کمتری دارند. ماجراجویی های عکاسی خیابانی شما بسیار لذت بخش تر خواهد بود اگر وقتی به خانه می رسید نبینید که بعد از یک روز تمام حمل کردن دوربینDLS، یکی از دست هایتان بلندتر از دیگری شده است! یک مزیت دیگر دوربین های بدون آینه این است که منظره یاب الکترونیکی (EVF) قبل از این که حتی دکمه شاتر را فشار دهید، ارائه دقیقی از نوردهی برای تصویر شما ارائه می دهد.
اگر دوربین همراهتان نبود و برای عکاسی خیابانی احساس ضرورت کردید، هیچ اشکالی ندارد که از دوربین گوشی موبایلتان استفاده کنید.
یکی از تجهیزات مفید در عکاسی خیابانی لنزهای زوم است که مزایا و مشکلات خاص خود را دارد. شما با استفاده از یک لنز زوم می توانید به راحتی در فاصله های مختلف به عکس برداری بپردازید. و با زوم کردن می توانید از سوژه هایی که در دورست هستند نیز عکس های خوبی تهیه کنید. اما مشکل لنزهای زوم این است که بزرگ و سنگین هستند. سنگین بودن آن ها باعث می شود که در خیابان و موقع پیاده روی و سفر کمی با مشکل مواجه شوید و بزرگ بودنشان نیز توجه زیادی را به خود جلب می کند. در صورتی که شما در عکاسی خیابانی نیاز دارید که توجه افراد زیادی را به خود جلب نکنید تا بتوانید از آن ها یا سوژه های پیرامونشان در حالات عادی خود عکس برداری کنید.
از طرفی لنزهای معمولی، اگر چه عمق میدان شما را محدود می کنند اما کوچک تر و سبک تر بوده و می توانند کمک بیشتری در عکاسی خیابانی به شما بکنند.