هیستوگرام در عکاسی (قسمت اول)

هیستوگرام (Histogram) یک راهنمای تصویری در مورد دامنه‌ی تُن‌ها (رنگ‌سایه‌ها) و میزان روشنایی نقاط مختلف یک تصویر است. شما می‌توانید بعد از اینکه از سوژه‌تان عکس گرفتید، هیستوگرام را یا در نمایشگر LCD دوربین‌تان ببینید یا به صورت Live View و هنگام عکس گرفتن.

البته هر دوی این‌ها نتیجه مشابهی را برای ما نمایش می‌دهند؛ یک نمودار کوچک که نشان می‌دهد تصویر از چه تُن هایی تشکیل شده است. هیستوگرام  وسیله ای بسیار مفید است که طبق آن دوربین ها، عکاسان را مجاب می کنند تا کمی از دامنه ی تغییرات رنگ عکس کمک بگیرند. هیستوگرام یکی از ابزار های بسیار مفید در دوربین است و در صورت استفاده صحیح و مناسب از آن ،از یک امکان بسیار حرفه ای برای عکاسی برخوردار میباشید .

نمودار هیستوگرام در بسیاری از نرم‌افزارهای ویرایش عکس و حتی در بسیاری از دوربین‌های دیجیتال دیده می‌شود. همچنین در بسیاری از دوربین‌ها به صورت زنده و در هنگام ثبت عکس می‌توانید این نمودار را در صفحه نمایش ببینید. آنچه در هیستوگرام نشان داده می‌شود اهمیت زیادی دارد. با این حال بسیاری از عکاسان مبتدی به آن توجه زیادی نمی‌کنند؛ زیرا در ابتدا این نمودار کمی پیچیده به نظر می رسد. 

نمودار هیستوگرام یکی از مواردی است که در عکاسی دیجیتال به عکاس اجازه می‌دهد تا عکسی که گرفته شده را از طریق صفحه‌نمایش یا ویوفایندر بررسی کند. معمولاً یکی از اشتباهاتی که هنگام کار با دوربین‌های دیجیتال رخ می‌دهد این است که عکاس، روشنایی و دقت رنگی را با توجه به تصویری که صفحه‌نمایش دوربین نشان می‌دهد می‌سنجد. این در حالی است که نمایشگر و ویوفایندر‌های الکترونیکی، دقیقاً رنگ‌ها و روشنایی را آن طور که در عکس به ثبت رسیده بازنمایی نمی‌کنند. به علاوه نور محیط نیز بر کیفیت تصویری که نمایشگر نشان می‌دهد تأثیرگذار است و تصویری که زیر نور خورشید دیده می‌شود از لحاظ رنگی و روشنایی با تصویری که در محیط‌های داخلی مشاهده می‌شود تفاوت دارد؛ بنابراین نور محیط، میزان روشنایی صفحه‌نمایش و فاکتور‌های دیگر بر کیفیت نمایش عکس تأثیر زیادی می‌گذارند.

در نمودار هیستوگرام و بر روی محور x ( افقی )، برای شاخص روشنایی هر پیکسل، عددی از صفر تا ۲۵۵ به ثبت رسیده است. شاخص صفر در انتهای سمت چپ نمودار، بیانگر سیاه مطلق و شاخص ۲۵۵ در انتهای سمت راست نمودار بیانگر سفید مطلق است. محور y ( عمودی ) برای اندازه گیری تعداد پیکسل‌های موجود در یک نقطه‌ی نوری معین در صحنه، تعبیه شده است. در این محور شما می‌توانید تعداد پیکسل‌هایی را که در یکی از شاخص‌های بین صفر تا ۲۵۵ وجود دارند، بدست آورید.

با توجه به این تعریف یعنی بلندترین بخش‌های نمودار عمودی شما در حجم نوردهی بر سایر بخش‌ها غالب بوده‌اند. برای اینکه موضوع را بهتر متوجه شوید، بدانید هر چه بارهای نمودار هیستوگرام شما در قسمت سمت چپ بلندتر باشند، یعنی تعداد پیکسل‌های تیره‌ی عکس شما بیشتر است. در نقطه‌ی مقابل، هر چه بارهای سمت راست نمودار هیستوگرام شما بلندتر باشند، عکس شما دارای نقاط روشن و سفید بیشتری است.

هیستوگرام ها رنگ های عکس را از تیره (در چپ) تا روشن (در راست) رسم می کنند.

در هر نقطه ای که خط بالاتر باشد و حالت قله داشته باشد, پیکسل ( کوچک ترین جزء تصویر ) آن رنگ بیشتر است.

در نتیجه نموداری که بیشترین پیکسل تیره را دارد, به سمت چپ و نموداری با بیشترین پیکسل روشن به سمت راست مایل می شود.

خوبی این نمودار ها این است که با چک کردن آن می توان از درستی تنظیمات مطمئن شد تا اگر لازم باشد عکس دوباره گرفته شود. چون LCD کوچک دوربین شما به قدر کافی بزرگ نیست تا بتوانید نتیجه را از قبل مشاهده کنید و در بیشتر موارد باید در خانه از مطلوب بودن نتیجه مطمئن شوید. 

هیستوگرام یک نمودار است که به صورت گرافیکی نشان می‌دهد، میزان روشنایی طیف های نور صحنه، در چه محدوده‌ای از سیاه (صفر درصد روشنایی) تا سفید (۱۰۰ درصد روشنایی) واقع شده‌اند. همانطور که در عکس بالا می‌بینید، تاریک‌ترین بخش هیستوگرام در سمت چپ و روشن‌ترین آن در سمت راست قرار دارند. در میانه این نمودار، سایه‌ها، هایلایت‌ها و طیف‌های میانی را می‌بینید. در واقع روشنایی هر پیکسل با عددی بین صفر و ۲۵۵ نمایش داده می‌شود. عدد صفر برای تاریک‌ترین و ۲۵۵ برای روشن‌ترین به کار می‌رود. محور عمودی این نمودار نشان می‌دهد چه مقدار از تصویر در هر سطح از روشنایی قرار دارد. این نمودار وابسته به میزان نوردهی است، اما از عواملی مانند منحنی رنگ و تنظیمات دیگر نیز متاثر است.

چه هیستوگرامی خوب است؟

اگر بخش خاصی از نمودار به لبه‌های هیستوگرام برسد، در اصطلاح به آن کلیپ شدن یا حذف اطلاعات طیف گفته می‌شود. در واقع در آن طیفی که به لبه هیستوگرام رسیده است، جزییات از دست خواهند رفت. کلیپ هایلایت‌ها (مناطقی که کاملا سفید بوده و در آن بخش هیچ جزییاتی وجود ندارد) زمانی رخ می‌دهد که نمودار به سمت راست هیستوگرام برسد  و کلیپ شدن سایه‌ها (مناطقی که کاملا تاریک بوده و جزییات در آن بخش‌ها دیده نمی‌شود) زمانی رخ می‌دهد که نمودار به سمت چپ هیستوگرام  برسد. هر دو این موارد را با تغییر میزان نوردهی می‌توان اصلاح کرد. البته به یاد داشته باشید که تمام این‌ها به صحنه شما بستگی دارد. برای مثال، اگر در صحنه شما خورشید وجود دارد، به دلیل نور زیاد آن، قاعدتا کلیپ هایلایت اتفاق خواهد افتاد.

پس می‌توانید بعد از گرفتن عکس خود هیستوگرام خود را چک کنید و متوجه این شوید که بخشی از نور کلیپ نشده باشد و اگر این چنین است تنظیمات نوردهی خود را تغییر دهید. با این حال اگر عکس را ثبت کردید، می‌توانید تا حدودی آن را در نرم‌افزارهای ویرایش عکس اصلاح کنید. برای به دست‌آوردن جزییات بیشتر در بخش سایه‌های کلیپ شده، می‌توانید مقدار پارامتر سایه‌ها (Shadows) را افزایش دهید (برای مثال ۰٫۳+ یا ۰٫۷+) همچنین برای نمایش بخشی از جزییات در بخش هایلایت‌ها، می‌توانید مقدار پارامتر هایلایت (Highlights) را کاهش دهید (برای مثال ۰٫۳- یا ۰٫۷-)؛ یا به طور کلی مقدار پارامتر نوردهی (Exposure) را تغییر دهید. اگر معمولا هنگام عکاسی، سه پارامتر نوردهی (ایزو، دیافراگم، سرعت شاتر) را خودتان تغییر می‌دهید، بهتر است این مطلب را درباره تغییر این سه پارامتر با یکدیگر بخوانید.

در بیشتر جنبه های عکاسی, زیبایی از چشم ناظر یا عکاس متفاوت است و روش های نشان دادن آن نیز با هم فرق دارد.

چیزی به عنوان یک هیستوگرام  کامل وجود ندارد، سوژه های مختلف و روش های عکاسی متعدد،  نتایج متفاوتی دارند.

مثلا عکسی از یک سایه می تواند نموداری خلق کند که قله های آن در دو طرف طیف قرار گرفته و چیزی در وسط آن رسم نشده است. عکس از کسی که در فضای برفی قرار دارد, نموداری با قله ی بلند در سمت راست می سازد و غیره.

بیشتر عکس هایی که نوردهی درستی دارند،  قله ای در وسط نمودار خواهند داشت و طرفین طیف خطوطی تقریبا صاف هستند.

حالا می دانید که هیستوگرام  چیست،  دوربین خود را به دست بگیرید و در تنظیمات دستی آن حالت playback را انتخاب کنید که بعد از گرفتن عکس قادر باشید هم زمان تصویر و نمودار را ببینید.  با نگاهی به هیستوگرام ، در گوشه های دو طرف آن نقاطی را می بینید،  نشان دهنده ی این است که ذراتی در عکس وجود دارند که یا کاملا تیره و یا کاملا روشن هستند،  این شاید همانی باشد که شما دنبالش هستید اما به یاد داشته باشید که در این صورت جزئیات کمتری در عکس مشاهده خواهد شد ، این نشان می دهد که عکس شما می تواند نوردهی بالا و یا ضعیفی داشته باشد.

هیستوگرام  تنها یک وسیله است تا اطلاعات بیشتری درباره ی عکس به شما بدهد و روی آنها تاثیری که می خواهید را ایجاد کند. یادگیری خواندن نمودارها شما را قادر می سازد که نوردهی مطلوبی در عکس داشته باشید. خلاصه ی مطلب این که هیستوگرام نموداریست که در عکاسی و مخصوصا در ادیت به شما کمک میکند طبق تنظیمات صحیح عکس را ثبت کنید و طبق قانون صحیح عکس را ادیت کنید.  تمام برنامه های ادیت عکس نمودار هیستوگرام را در خود جای داده اند.